Θεωρία και πράξη· θεωρία στην πράξη

Θεωρία της Μουσικής: «Ε, εντάξει...» λένε οι περισσότεροι μουσικοί (ειδικά οι τραγουδιστές!) και την προσπερνούν, τόσο ως μαθητές, όσο και αργότερα ως καθηγητές. Οι πρώτοι τη βλέπουν ως το τυπικό, το αναγκαίο κακό μιας αποστειρωμένης μουσικής πράξης. Οι δεύτεροι ως ελαφρύ ξεκίνημα ή ως ξεπεσμό στην καριέρα τους (όταν δεν τους αναθέτουν πια τα βαρύγδουπα μαθήματα της Αρμονίας ή της Αντίστιξης).

Πόσοι, όμως, απ' όλους αυτούς έχουν πραγματικά σταθεί στην ουσία της Μουσικής Θεωρίας; Όχι πολλοί. Κι αυτοί συνήθως εκ των υστέρων. Δεν είναι λίγες οι στιγμές που ένας ευσυνείδητος μουσικός θα χρειαστεί να ανατρέξει στο βιβλίο «απ' τα παλιά» για να διαλευκάνει κάποιο σύμβολο που δε «θυμάται», κάποιον παράξενο ρυθμικό ή δυναμικό χαρακτηρισμό...

Δε φταίει αυτός όμως. Ούτε ο δάσκαλός του συνήθως. Το εκπαιδευτικό υλικό που κυκλοφορούσε (και κυκλοφορεί ακόμη, δυστυχώς...) επί σειρά ετών έχει κιτρινισμένες τις σελίδες και το άρωμα της μούχλας του περασμένου αιώνα. Ίσως για τότε —και για τη μουσική της εποχής εκείνης— να ήταν υπεραρκετό. Άλλωστε, το βιβλίο ήταν μάλλον επικουρικό μιας δασκαλοκεντρικού τύπου εκπαίδευσης. Με τίποτε, όμως, ένα τέτοιο υλικό δε μπορεί να ανταποκριθεί στις παιδαγωγικές ανάγκες και πρακτικές του σήμερα· πρακτικές με λειτουργικό και βιωματικό χαρακτήρα, πρακτικές που ενώνουν τις συμβατικές αρχές και τους κανόνες με την πράξη —την ιστορική και τη σύγχρονη— της μουσικής ζωής.

Με λίγα λόγια, αυτό που έλειπε (για την Ελλάδα μιλάω κυρίως) όλα αυτά τα χρόνια ήταν μία μέθοδος διασύνδεσης της Μουσικής Θεωρίας με το «από» και το «προς» αυτήν, δηλαδή με την πρακτική αναγνώριση και καταγραφή των θεωρητικών φαινομένων και την αναδημιουργία τους μέσα από τη μουσική γραφή. Έτσι, ενώ τα μαθήματα της μουσικής υπαγόρευσης (dictée) και ανάγνωσης (σολφέζ) υπήρχαν πάντα αυτόνομα, κανείς δεν αντιμετώπιζε τη Θεωρία ως το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στα δύο αυτά και ως έναν κοινό τόπο ουσιαστικής επικοινωνίας των απανταχού μουσικών.

Με μεγάλη μου χαρά βλέπω ότι αυτό το κατεστημένο αρχίζει να σπάει μέρα με τη μέρα και σκοπεύω από καρδιάς να σταθώ πλάι σε όσους πρωτοπόρους χαράζουν δρόμους σε αυτή την κατεύθυνση. Ένας από αυτούς τους νέους ανθρώπους που ανακάλυψα πρόσφατα είναι η Χρύσα Κίτσιου, με το βιβλίο της Θεωρία της Μουσικής, σολφέζ, καλλιέργεια ακουστικών ικανοτήτων, που κυκλοφορεί —ήδη στη δεύτερή του έκδοση— σε όλα τα ενημερωμένα μουσικά καταστήματα της χώρας.

Εύχομαι το πνεύμα αυτό να διαποτίσει και τη συγγραφή των υπολοίπων θεωρητικών εγχειριδίων που θα δούμε στα ωδεία και τα μουσικά σχολεία τα χρόνια που μας έρχονται.